MIECHÓW

MIECHÓW - galeria archiwalnych fotografii na dole strony

Miasto położone przy drodze z Kielc do Krakowa. Prawa miejskie otrzymało w 1290 r. od księcia Przemy­sława II. Centrum miasta stanowił prostokątny rynek i uliczki odeń odchodzące. Dochodziły ludne przedmieścia: Wola Dolna, Wielko-Zagórze oraz Zagrody. W XVI w. Miechów był znany ze znakomitej szkoły prowadzonej przez zakon bożogrobowców. Wielu jej wychowanków trafiło do Akademii Krakowskiej. W latach 1510-1560 wpisanych było do metryk uniwersyteckich 16 studentów z Miechowa.

17 lutego 1863 r. Miechów został spalony przez woj­ska rosyjskie, w czasie bitwy między powstańcami a ar­mią carską. Jeszcze w 1873 r. było to miasto niewielkie, liczące zaledwie 137 domów, w tym 80 murowanych. Żydzi mogli tu mieszkać na stałe dopiero po refor­mach Aleksandra Wielopolskiego z 1862 r. Nic nie stało natomiast na przeszkodzie, aby handlowali pod­czas jarmarków i targów.

Spore znaczenie dla Miechowa miało doprowadze­nie kolei w 1885 r. W okresie I wojny światowej Au­striacy zbudowali kolejkę wąskotorową, która połą­czyła Miechów z Działoszycami.

W 1883 r. Miechów liczył 2826 osób, w 1913 r. - 4018. W „Kalendarzu” z 1914 r. pisano: „Środek miasta zajmuje obszerny rynek czworoboczny, z któ­rego narożników rozchodzi się 8 ulic pod kątem pro­stym (...). Cztery ulice główne, wychodzące z 4 stron rynku, rozchodzą się w 4 strony świata...”. Pierwsza z nich biegła w kierunku Wodzisławia, druga Skalbmierza i Działoszyc, trzecia Słomnik, czwarta ku Charsznicy, gdzie była stacja kolejowa.

Ludność żyła z handlu, rzemiosła i rolnictwa. Pro­dukcja przemysłowa w 1876 r. zamykała się sumą 7660 rb rocznie. Jeszcze w drugiej połowie XIX w. było tu oko­ło 250 zagród rolnych. Handlowano końmi, trzodą chlewną, kozami, drobiem, uprawiano ziemniaki, bu­raki, kapustę, a także na dużą skalę wywożono zboże na Śląsk i do Niemiec. Spore tradycje miało furmaństwo, zwłaszcza żydowskie. Wożono ludzi do stacji w Charsznicy oraz do Słomnik, Proszowic, Kazimie­rzy Wielkiej.

Spis z 1897 r. wykazał, że w Miechowie mieszkało 1835 Żydów, co stanowiło 53,5% ludności miasta, w 1909 r. ludność żydowska stanowiła 35,4% mieszkańców. Podczas spisu z 1921 r. doliczono się 2707 Ży­dów, co stanowiło 40,6%.

W okresie wojny lat 1919-1920 na rzecz Komitetu Obrony Państwa Żydzi miechowscy wpłacili jednora­zową składkę w wysokości 50 000 marek. Uczestniczy­li też w zbiórce wyposażenia dla wojska.

Z początkiem lat 30. XX w. Miechów liczył 6213 mieszkańców, był znaczącym ośrodkiem administra­cyjnym. Posiadał połączenie drogowe i kolejowe z Kielcami i Krakowem oraz łączność z Działoszyca­mi. Targi odbywały się raz w tygodniu, we wtorek. Do liczących się zakładów prowadzonych przez Żydów na przełomie lat 20. i 30. XX w. możemy zaliczyć: fa­brykę wody sodowej Sz. Edelista, zakłady wyrobów swetrów: I. Herszlikiewicza, B. Horowicza, D. Wajnsztoka, fabrykę krawatów A. Jakubzohna, fabrykę pończoch Ch. Fajgenbauma, fabrykę świec M. Szterna, zakłady krawieckie: L. i Z. Gertlerów, B. Korna i J. Płotka, młyn A. Warszawskiego.

Handlowali na większą skalę: drewnem K. Ptasz­nik, farbami: J. Blum, J. Herszkowicz, G. Lokaj, galan­terią: H. Bochner, C. Grinbaum, M. Rubin, artykuła­mi kolonialnymi A. Sercerz, kosmetykami M. Rubin, naczyniami M. Wiślicki, meblami J. Pinczowski, poń­czochami Ch. Fajgenbaum, tekstyliami: H. Grosfeld, E. Koplewicz, B. Horowicz, E. Lancberg, M. Szajnwald, Śz. Tatarska, C. Wajcman, I. Zalcberg, farbami: J. Blum, J. Herszlikiewicz, G. Lokaj, galanterią: H. Bochner, C. Grinbaum, M. Rubin, naczyniami kuchennymi: M. Wiślicki, Sz. Figenbaum, pierzem Ch. Sztorchein, skórami B. Wolberg, artykułami spożywczymi: I. i J. Horowiczowie, M. Najnfeld, I. Cu-kierman, G. Grinbaum M. Rozenblum, Ch. Stołek, G. Szajntal, L. Szpigiel. D. Ungier, Sz. Wajl, M. Wajsberg, H. Zalcberg, tytoniem A. Golberg, por­celaną F. Ungier, świecami M. Sztern, zbożem: A. Frie­drich, J. Blatt, S. Frydenberg, S. Olmer, J. Lewit, M. i H. Marmur, żelazem: J. i Sz. Fajgenbaumowie i Sz. Zelinger. Dobrą pozycję mieli Żydzi w trans­porcie samochodowym. Firmy przewozowe mieli: A. L. Adler, M. Hammer, T. Ickowicz, Sz. Łowczy, Sz. Szajntel, A. Wajb oraz J. Zylberberg.

Kupcom i rzemieślnikom kredytu udzielały: Bank Ludowy, Bank Spółdzielczy oraz Bank Kupiecki.

Do liczących się instytucji kredytowych zaliczyć należy założony w 1922 r. Żydowski Spółdzielczy Bank Kredytowy. Mimo okresowych trudności dzia­łał do wybuchu II wojny światowej zrzeszając ponad 150 członków, głównie kupców i rzemieślników. O jego znaczeniu może świadczyć fakt, że w 1937 roku udzielił pożyczek 110 osobom.

Gmina żydowska w Miechowie ukształtowała się w latach 80. XIX w. Była właścicielem bóżnicy, domu, cmentarza wraz z domem dla stróża. Od 1889 r. do 1925 r. rabinem Miechowa był Szaja Szajnfrucht.

Do gminy miechowskiej obok Żydów z Miechowa wchodzili Żydzi z Charsznicy i Tożyca. Obie miejsco­wości utrzymywały podrabinów i domy modlitw. Obie uważały, że nie powinny dokładać do Miechowa i postulowały założenie osobnych gmin. Minister­stwo Wyznań stanęło jednak na stanowisku, że wszyst­kie te trzy ośrodki stanowią jedną gminę i odrzuciły dyskusję o jej podziale.

W pierwszych wyborach do Zarządu w 1924 r. w jego skład weszli: Jankiel Wasserman, Moszek Wulfman, Icek Zynsberg, Herszel Szylkrot, Izrael Icek Kirzenblat, Judka Cukierman, Abuś Gotlib, Mendel Rozenbaum, wszyscy bezpartyjni.

W 1925 r. rabinem Miechowa został Henoch Szajn­frucht, zwolennik Mizrachi. Sekretariat gminy pro­wadził „Księgę Kasową”, „Księgę Kontroli”, „Księgę Składek”.

W 1927 r. zakładano, że gmina będzie dysponować budżetem w wysokości 34 710 zł. Z rzezi chciano uzy­skać 20.250 zł, ze składki 13.210 zł, mac 450 zł, pokład­nego 400 zł, pomników cmentarnych 400 zł. Po stro­nie wydatków na pobory rabina przeznaczano 5000 zł rocznie, rzezaka Urysia Grynbauma 3000 zł, rzezaka Joska Dawida Bursztyna 3250 zł, na wsparcie Talmud Tory 3600 zł, dobroczynność 2450 zł. Z akt wynika, że w Charsznicy uboju rytualnego dokonywał Dawid Fuks. Nadzór nad rzezią sprawował Szmul Bryner.

W 1928 r. liczono na wpływy w wysokości 46.557 zł. Główny dochód miała dać rzeź rytualna. Na potrze­by gminy bito rocznie 1000 wołów i krów, 1000 cieląt, 8000 gęsi i 10.000 innego drobiu. Wraz ze wzrostem uboju rosły wydatki. Rzezak U. Grynbaum zażądał pensji w wysokości 3250 zł rocznie.

Spis majątku wykazał, że gmina dysponuje muro­waną synagogą, cmentarzem o pow. 0,82 ha, który jest otoczony murem, domem mieszkalnym obok syna­gogi oraz łaźnią. Własność ta nie do końca była uregu­lowana hipotecznie, na co starostwo kilkakrotnie zwracało uwagę. Sekretarzem gminy był Lejzor Jaskierowicz. Był on również nauczycielem w szkole po­wszechnej.

W 1929 r. gmina liczyła 3500 Żydów, do składek wy­typowano 313 rodzin, zwolniono 157. W 1930 r. bu­dżet po stronie dochodów miał wynosić 53.294 zł, z tego zamierzano z rzezi w Miechowie pozyskać 26.000 zł, z Charsznicy 6000 zł, ze składek 20.194 zł, z pokładnego 400 zł, pomników 400 zł, opłat kancelaryjnych 100 zł. Długi wynosiły 8608 zł.

Rozchody wyglądały następująco: pobory rabina H. Szajnfruchta 5600 zł rocznie, nadzorcy religijnego w Miechowie F. Borensztajna 3000 zł, rzezaka U. Grynbauma 3600 zł, rzezaka J. D. Bursztyna 3600 zł, sekretarza L. Jaskierewicza 3000 zł, grabarza Abrama Medmana 500 zł. Wdowa po rabinie otrzymywała rentę w wysokości 600 zł, na fundusze dobroczynne przeznaczono 3800 zł.

W 1931 r. zamierzano uzyskać wpływy w budżecie w wysokości 53.261 zł, w tym z rzezi w Miechowie 26.000, w Charsznicy 6200 zł, ze składek 1356 zł, sprze­daży macy 400 zł, z pokładnego 500 zł, pomników 400 zł, czytania Rodału 100 zł. Do płacenia składek zobowiązano 294 rodziny.

Wydatki kształtowały się następująco: rabin H. Szajnfrucht otrzymywał 6000 zł rocznie, rzezak re­ligijny F. Borensztajn 2200 zł, rzezak S. Bryn 3600 zł, rzezak D. Fuks 2400 zł, rzezak U. Grynbaum 3250 zł, rzezak I. D. Bursztyn 3600 zł, sekretarz gminy L. Jaskrowicz 3000 zł, kasjer Abram Lis 1080 zł. Na utrzymanie eruwu przeznaczono 500 zł, chederu Iwri 2000 zł, dla Kasy Bezprocentowej 1000 zł, na zapomo­gi 3000 zł, dla emigrantów do Palestyny 600 zł, na jesziwę w Lublinie 150 zł, węgiel do ogrzewania budyn­ków gminy 1000 zł. Kryzys gospodarczy, który dotknął także gminę miechowską, spowodował, że decyzją z 9 sierpnia 1931 r. zmniejszono dochody rabinowi, rzezakom, nadzorcy, sekretarzowi, kasjerowi i graba­rzowi.

W tymże roku skład Zarządu przedstawiał się nastę­pująco: przewodniczący Abram Sercerz, członkowie: Aron Bergier, Hirsz Edełist, Szmul Fogiel, Baruch Szmul Klajner, Mordka Glajcer, Jeremiasz Blum i Henoch Kajzer.

Zarząd w 1932 r. zakładał dochody w wysokości około 50.000 zł, głównie z rzezi. Na potrzeby miesz­kańców gminy ubijano rocznie ponad 26.000 sztuk bydła i drobiu. Do płacenia składek wytypowano 331 rodzin, zwolniono na skutek biedy 213. Składki waha­ły się w granicach od 5 zł do 600 zł. Dla przykładu właściciel hotelu Natan Borensztajn płacił 20 zł, właś­ciciel młyna Rubin Czapnik 400 zł, przemysłowiec Lejb Szmul Edelist 15 zł, przemysłowiec Bernard Goldkorn z Charsznicy 600 zł, właściciel młyna Icek Kurland 150 zł. Sytuacja była jednak trudna, bo zaległości ze składek sięgnęły sumy 13.560 zł.

Według danych starostwa w 1933 r. było w gminie miechowskiej 2560 Żydów. Z rzezi zalecano pozyskać 31.000 zł, ze składki 14.112,75 zł, z innych źródeł 1350 zł, co dawało ogółem 46.462,75 zł. Po stronie wydatków: pobory roczne rabina 6000 zł, pobory urzędni­ków gminy 21.022 zł, inne zobowiązania 2800 zł, in­westycje 5459,35 zł, dobroczynność 2400 zł, inne wydatki 8781,39 zł.

W 1937 r. gmina żydowska liczyła 2298 osób, do płacenia składek zobowiązano 279 rodzin, mają­tek ruchomy szacowano na sumę 10.800 zł, nierucho­my na 89.795 zł, zadłużenie na 7231 zł.

W okresie międzywojennym zarejestrowano w Mie­chowie kilka stowarzyszeń. Od marca 1920 r. działało Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe Makkabi. W lutym 1923 r. powołano Stowarzyszenie Literacko-Muzyczne Hazomir, w kwietniu 1924 r. Żydowski Komitet Ratunkowy Achyezer. Z gminą zwią­zane było Gemiłus Chesed, zarejestrowane w grudniu 1937 r.

---------------------------------------

Współcześnie:

1. Synagoga - budynek został przebudowany i obecnie znajdują się tam lokale użyteczności publicznej.
2. Cmentarz żydowski - jak podaje Wirtualny Sztetl: "Dziś na terenie cmentarza zachował się jedynie fragment jednego z nagrobków. Przetrwał też budynek domu przedpogrzebowego. Na krańcu cmentarza znajduje się ogrodzona zbiorowa mogiła Żydów, zgładzonych po likwidacji miechowskiego getta".